Γιώργος Σφακιανάκης

Τρίτη 27 Σεπτεμβρίου 2011

ΝΕΚΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ και Η ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ


                  
Οι ιστορικοί χρόνια τώρα διαφωνούν για το πότε άρχισε και πότε τελείωσε η ελληνιστική περίοδος, συμφωνούν όμως ότι ήταν τρεις αιώνες ελληνικού πολιτισμού που ακτινοβόλησε μακριά από την Ελλάδα, ένα εκπολιτιστικό ιστορικό φαινόμενο. Πρώτος ο Ντόιζεν εισήγαγε τον όρο ελληνιστικός.  

Όταν χωρίστηκε το βασίλειο του Μ. Αλεξάνδρου μετά τον θάνατο του, ο Πτολαιμέος ο Λάγου  μετέπειτα Πτολεμαίος ο 1ος ο Σωτήρ βασιλιάς της Αιγύπτου πείρε στην κατοχή του μεγάλη έκταση γης , εκτός της Αιγύπτου είχε και μέρος της Συρίας της Μικράς Ασίας , νησιά του Αιγαίου, και μεγάλες εκτάσεις στα Βαλκάνια, σύνολο έκταση 120χιλ.τ.χ. με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων, αντίστοιχα η Μακεδονία είχε πληθυσμό 4 εκατομμυρίων . Μετά από μάχες το βασίλειο της Αιγύπτου προσάρτησε την Κυρήνη, την Παλαιστίνη και από τις δύο πλευρές του Ιορδάνη μέρος της Φοινίκης και την Κύπρο.
Η ελληνιστική Αίγυπτος χαρακτηρίζεται για την εθνική πολυχρωμία της με ετερογενή έθιμα, θρησκευτικά μυστήρια και τελετές.
Ο Πτολεμαίος στρατηγός του Φιλλίπου και μετά έμπιστος του Μ. Αλεξάνδρου, ήταν ένας έξυπνος πολιτικός με έγκαιρες παρεμβάσεις και έχοντας όραμα όπως ο Μ. Αλέξανδρος την ίδρυση ελληνιστικών πόλεων έφερε από την Μακεδονία και την Ελλάδα στην Αίγυπτο πολλούς επιστήμονες, γεωγράφους και ανθρώπους του πνεύματος, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί  η αλεξανδρινή σχολή. Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας φανερώνει την πνευματική κίνηση της εποχής.
Η συνοίκηση και η οργάνωση των πόλεων οδήγησε στη ανάμιξη της ζωής, των ηθών, των εθίμων και των γάμων.  Ο αρχαίος ελληνικός τρόπος σκέψης της οργάνωσης που λέει ο Zan Pier Bernan. Βρέθηκαν πολλοί πάπυροι που περιγράφουν την οικονομική ανάπτυξη της εποχής.  Οι Πτολεμαίοι εφαρμόζουν μέτρα για την επέκταση του εμπορίου όχι μόνο με την ενίσχυση της θαλάσσιας δύναμης αλλά και με εξερευνήσεις για νέους εμπορικούς δρόμους . Ο φάρος της Αλεξάνδρειας είναι δείγμα ενδιαφέροντος του θαλάσσιου εμπορίου .          Επιδιώκουν να συνδυάσουν τα ανατολικά στοιχεία της εξουσίας του με τις ελληνικές και μακεδονικές παραδόσεις . Η αύξηση του πλούτου δημιούργησε τους όρους για τον πολυτελή καλλωπισμό των ιδιωτικών κατοικιών και ο κορινθιακός ρυθμός επικρατεί .
Η ελληνιστική περίοδος είναι περίοδος θρησκευτικών αναζητήσεων.
Η άποψη του φιλοσόφου Επίκουρου για την λύτρωση του ανθρώπου από τον φόβο για τον πόνο του θανάτου, ο νηφάλιος νους που ερευνά απορρίπτει τις γνώμες που ταράσσουν την ψυχή, γίνεται αποδεκτή από την κοινωνία.
Με την αλληλοδιείσδυση των πολιτισμών και τις καινούργιες οικονομικές και πολιτιστικές ανταλλαγές ανανεώνονται και οι θεοί και παίρνουν καινούργια ονόματα , αλλάζουν μορφές. Ο Δίας φοράει τα κέρατα του Άμμωνα, η Αφροδίτη παίρνει την κόμμωση της Ίσιδας. Η Ίσις ήταν θεά πολυπράγμων , αντικατέστησε την Δήμητρα , την Αφροδίτη, την Ήρα, την Ιώ, την Σελήνη ακόμα και τον Ποσειδώνα . Ο Πτολεμαίος  ο Σωτήρας  προσπαθώντας να φτιάξει ένα ενιαίο κράτος με μία θρησκεία,  [ μεταβίβαση στον μονοθεϊσμό ] με συμβούλους τον ιερέα Μανέθωνα τον Ηλιουπολίτη  και τον Ελευσίνιο Τιμόθεο δημιουργούν μια καινούργια θεότητα για να ενώσει τους Έλληνες και τους Αιγυπτίους και τον ονομάζουν Σάραπη. Ο Έλληνας γλύπτης Βρύαξης που φιλοτέχνησε το άγαλμα δεν του έβαλε κεφαλή ζώου ούτε κέρατα αλλά μια ανδροπρεπή ομορφιά με επιβλητικά χαρακτηριστικά  και κέρδισε αμέσως τους Έλληνες. Στα πόδια του ο Κέρβερος και ένα καλάθι με φρούτα στο κεφάλι για τους ανάλογους συμβολισμούς. Μι συναινετική θρησκεία χωρίς δογματισμούς ανοιχτή σε όλες τις σκέψεις και τις εκφράσεις. Αλλαγές έγιναν και στα τελετουργικά των Μυστηρίων. Η Αιγυπτιακή θρησκεία με πολλές συνταγές μαγείας είχε παγανιστικές τελετές και οι τελετάρχες ήταν σχολαστικοί κυρίως στην διαδικασία μετάβασης στον άλλο κόσμο.  Στην τελετή της ταρίχευσης αρχαίο ταφικό έθιμο των Αιγυπτίων προστέθηκε το νεκρικό πορτρέτο έργο Ελλήνων ζωγράφων, ώστε η ψυχή την ώρα της επιστροφής να μην κάνει λάθος και πάει αλλού. Εμφανίζεται μια τεχνική δραστηριότητα που οδηγεί στην εμφάνιση της δημιουργίας της απεικόνισης ομοιωμάτων. Εν ζωή αποκτούσαν μια προσωπογραφία για την ώρα του θανάτου. Οι εικόνες δεν ήταν διακοσμητικές ήταν τελετουργικές και έπρεπε να έχουν ακρίβεια και λεπτομέρεια, την σωστή διεύθυνση. Παρατηρούμε τα στόματα των ομοιωμάτων κλειστά ούτε μειδίαμα ούτε ένα ΄΄ καλώς την ψυχή μου΄΄  και τα μάτια ευθεία μπροστά μεγάλα να περιμένουν την αιωνιότητα , δεν ανυπομονούν , δεν ικετεύουν, απλά περιμένουν . Η ιδέα της μεταθανάτιας μακαριότητας ζωγραφισμένη από τεχνίτες που είχαν σπουδάσει το σώμα του ανθρώπου, από Έλληνες ζωγράφους.  Η εκφραστικότητα των ματιών παίρνει μεταφυσική διάσταση είναι η δίοδος της ψυχής στο σώμα την ώρα της επιστροφής. Παρά του ότι είχαν δώσει θαυματουργές ικανότητες στα ουράνια σώματα, είχαν θεοποίηση πλανήτες και τα άστρα έπαιζαν ρόλο στην κάθαρση της ψυχής όταν έφευγε για τον ουρανό, τα μάτια των ομοιωμάτων δεν βλέπουν πάνω βλέπουν μπροστά.
Η ζωγράφοι  της γενιάς του 30 έσκυψαν πάνω σε αυτό το βλέμμα και το ανέδειξαν, αναζητούν μέσα από την παράδοση το καινούργιο, μέσα από την  θλίψη της ήττας του 22 κάνουν πολιτιστική αντεπίθεση, προσπαθούν για το μεγάλο και το παίρνουν από την κληρονομιά . Το έναυσμα το δίνει ο Παρθένης Αλεξανδριανός καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών και ακολουθούν Δ.Πικιώνης, Φ. Κόντογλου, Ν. Χατχηκυριάκος Γκίκας, Γ. Τσαρούχης, Ν. Εγγονόπουλος, Ν. Νικολάου, Ι. Μόραλης, Γ. Μαυροιδής, Ι. Παππάς.
Η πνευματικότητα και το μεταφυσικό των εικόνων με μόνο τέσσερα βασικά χρώματα και η τεχνική, τους ενθουσιάζει και αναδεικνύουν το μέγιστο της κληρονομιάς, ενώνουν τις προσωπογραφίες με την ελληνική σκέψη .
Διασώζουν πληροφορίες και τις συνδέουν με τις πρώιμες χριστιανικές εικόνες του Βυζαντίου . Την θέση των απλών αυτών ανθρώπων στις εικόνες αργότερα παίρνουν θέση οι Άγιοι της Χριστιανικής θρησκείας . Πριν από αυτές τις νεκρικές προσωπογραφίες που βρέθηκαν στη περιοχή του Φαγιούμ, δεν υπήρχαν δείγματα ελληνικής ζωγραφικής και αυτά ήταν τα πρώτα που μαζί με την κατάκτηση της επιγραφικής και της παπυρολογίας δημιουργηθήκαν οι προϋποθέσεις για την συγγραφή της ιστορίας. 



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου