Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΝΤΕΝΣΑΟΥΙ

    Σαν τόφεραν οι  Χριστιανοί* να το κρεμάσουν. Το δεκαεφτά  χρονώ αθώο παιδί, Η μάνα του που στην κρεμάλα εκεί κοντά σέρνονταν και χτυπιούνταν μες τα χώματα. Κάτω από τον μεσημεριανό, τον άγριον  ήλιο  Πότε ούρλιαζε, και κραύγαζε σα λύκος, σα θηρίο Και πότε εξαντλημένη η μάρτυσσα  μοιρολογούσε  Δεκαεφτά χρόνια μονάχα με τάζησες παιδί μου. Κι όταν το ανέβασαν στην σκάλα της κρεμάλας κ΄επέρασαν το σκοινί και τόπνιξαν το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί,κ΄ελεεινά κρεμνιούνταν στο κενόν με τους σπασμούς της μαύρης του αγωνίας το εφηβικόν ωραία καμωμένο σώμα, η μάνα η μάρτυσσα  κυλιούντανε στα χώματα και δεν μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα.

‘’ Δεκαεφτά μέρες μονάχα’’ μοιρολογούσε,

Δεκαεφτά μέρες μονάχα σε χάρηκα παιδί μου.

                                                                        Κ.Π.Καβάφης.

Απαγχονισμός αθώων φελάχων.
photo-Illustration-1906 

    Αυτό είναι ένα σπάνιο ποίημα του Καβάφη που βρήκε και το διέσωσε μαζί με σημειώσεις και διορθώσεις ο Γ.Π.Σαββίδης, δεν πρέπει να είχε πάρει τις τελικές αποφάσεις ο ποιητής. Βρέθηκαν σημειώσεις που το Χριστιανοί αντικαταστάθηκε από το Βρετανοί. Ο Στρατής Τσίρκας πείρε την άδεια να ασχοληθεί με την ανάλυση και δημοσίευση του ποιήματος. Ο ποιητής Αλέκος Σεγκόπουλος αποδίδει το ποίημα στην προσπάθεια του Καβάφη να καταγγείλει την απάνθρωπη απόφαση του έκτατου δικαστηρίου και την βάρβαρη συμπεριφορά των Άγγλων στρατιωτικών. Η περίοδος 1882 έως το 1914 ονομάζεται συγκαλυμμένο προτεκτοράτο γιατί ενώ επισήμως η Αίγυπτος ήταν τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με κυβέρνηση που είχε επικεφαλή Αιγύπτιο πρωθυπουργό, στην πραγματικότητα η εξουσία βρίσκονταν στα χέρια του Άγγλου προξένου. Η βοήθεια των Άγγλων στην Αίγυπτο ήταν στην κρατική μηχανή και στην αναδιοργάνωση του στρατού με Άγγλους αξιωματικούς. Απετράπη η εκβιομηχάνιση της χώρας και το εμπόριο γινόντανε από τους ξένους που απολάμβαναν φορολογικές ελαφρύνσεις και εξαιρέσεις που είχαν δρομολογηθεί από τον Σουλτάνο για προστασία των ξένων επενδυτών όταν η αυτοκρατορία παράκμαζε και απεγνωσμένα έψαχνε για την ανάπτυξη από το εξωτερικό. Ο Άγγλος πρόξενος Κρόμερ ήταν ένας αυταρχικός ανώτερος αυτοκρατορικός υπάλληλος που πίστευε ότι θα διοικεί για πάντα. Όταν ο χεδίβης Αμπάς ο Β εκδήλωσε τάσεις μερικής ανεξαρτησίας ο Κρόμερ τον υποχρέωσε σε εξευτελιστική δήλωση υποταγής . Με όλη αυτή την καταπίεση αναπότρεπτα και νομοτελειακά αναπτύσσεται ένα εθνικιστικό κίνημα από Αιγύπτιους διανοούμενους με αίτημα την απελευθέρωση της πατρίδος τους . Ηγέτης αυτού του κινήματος ήταν ο νεαρός δικηγόρος Μουσταφά Κάμελ που μέχρι τον θάνατο του το 1908 μάταια πίστευε στην βοήθεια των Γάλλων και των Οθωμανών για την απελευθέρωση από τους Άγγλους. Το 1906 συμβαίνει ένα τραγικό γεγονός που συγκλόνισε τον πολιτισμένο κόσμο και ανάγκασε τον Κρόμερ να δώσει εξηγήσεις στην Αγγλική βουλή και αργότερα να αντικατασταθεί. Ήταν αρχές του Ιουνίου, μια μονάδα Βρετανών στρατιωτών κατεβαίνει από το Κάιρο στην Αλεξάνδρεια, όλοι οι αστυνομικοί σταθμοί έχουν πάρει σήμα να αναφέρουν το πέρασμα τους.

    Στις 13 Ιουνίου στρατοπεδεύουν πάνω στην διώρυγα Μπακουρία κοντά στο χωριό Τάλα της μουδιρίας Μενουφίας. Το μεσημέρι πέντε αξιωματικοί ξεκινούν με τα άλογα τους, πιο κάτω οι τέσσερις τα παρατούν και ανεβαίνουν σε άμαξα και σε λίγα χιλιόμετρα φθάνουν στο χωριό Ντενσουάι. Εκεί χωρίζονται σε δύο ομάδες και αρχίζουν να τουφεκάνε τα ήρεμα περιστέρια στους περιστερώνες, στις διαμαρτυρίες των φελάχων που τους είδαν σαν λαθροθήρες, δεν έδωσαν σημασία και συνέχισαν βάζοντας φωτιά σε αλώνι με άχυρα αποτέλεσμα να τραυματιστεί σοβαρά μια μάνα με το παιδί της η Όμ Μοχάμεντ 26 χρονών. Τότε τους ρίχτηκαν οι φελάχοι με πλήθους και ρόπαλα, οι Άγγλοι αμυνόμενοι πυροβόλησαν και τραυμάτισαν τέσσερις φελάχους, μα αυτοί βρήκαν την δύναμη και αφόπλισαν τους Άγγλους. Ένας αξιωματικός ο κάπτεν Μπούλ ετών 31 παλαίμαχος του πολέμου των Μπόερς , πληγωμένος από πέτρα στον κρόταφο γύρισε στο στρατόπεδο πεζός με θερμοκρασία 42 βαθμών Κελσίου. Μόλις έφτασε στο στρατόπεδο πέθανε. Ο Άγγλος γιατρός που τον εξέτασε, απεφάνθη ότι αιτία θανάτου ήταν η ηλίαση, την ίδια διάγνωση έκανε και ο Αιγύπτιος γιατρός για την άδεια ταφής. Οι Άγγλοι στρατιώτες ξεχύνονται και ζητούν εκδίκηση, όπως στο δικό μας Δίστομο, την 1η Μαΐου του 44 και άλλα πολλά μαρτυρικά χωριά, συλλαμβάνουν 52 φελάχους και τους οδηγούν σε μια ταχεία δίκη γεμάτη ευτράπελα . Μέσα σε τρεις μέρες βγαίνει η απόφαση ,τέσσερις καταδικάζονται σε απαγχονισμό , δύο σε ισόβια καταναγκαστικά έργα, ένας σε δεκαπέντε χρόνια καταναγκαστικά, έξι σε επτά χρόνια , τρεις σε φυλάκιση ενός έτους και τέλος πέντε σε δημόσιο μαστίγωμα. Η απόφαση όριζε την εκτέλεση την αυριανή ημέρα και τόπος στο ίδιο το χωριό για παραδειγματισμό και εκδίκηση. Ο Καβάφης συγκλονίζεται από την τραγωδία της μάνας που μοιρολογεί και χτυπιέται για τον γιό της που ήταν μόλις δεκαεπτά χρονών και τον πήγαιναν στην κρεμάλα, Ιούσεφ Χουσεΐν Σελίμ τον έλεγαν. Κυλιέται στο χώμα και φωνάζει για την αδικία. Δεκαεπτά ημέρες ήταν ο χρόνος από την αρχή των γεγονότων ως την ημέρα της απόφασης του Δικαστηρίου.

Φωτογραφία εποχής 
photo-Illustration 1906 Phare d' Alexandrie

    Για χωριό Ντενσάουι έγραψαν πολλοί Αιγύπτιοι ποιητές όπως ο Χάφεζ Ιμπραήμ, ο Χαλίλ Μουτραν, ο Αχμέτ Σάουκι και άλλοι. Η λαϊκή μούσα ύμνησε το μαρτυρικό χωριό, υπάρχουν ηλικιωμένοι που θυμούνται παραδοσιακά μοιρολόγια για το Ντενσάουι και τα λένε με συνοδεία ραμπάμπας ( λύρα με δύο χορδές ) Το χειρότερο αυτής της τραγωδίας  όπως γράφει ο ειδικός απεσταλμένος του  γαλλόφωνου Phare d’Alexandrie  είναι ότι τα πτώματα δεν επιστράφηκαν στους συγγενείς.


* Αναφέρεται στους Άγγλους.
Δημοσιεύθηκε στα Παναιγύπτια τεύχος 170
                                                    

   Γιώργος Σφακιανάκης

ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ

 

Χτύπησε το τηλέφωνο μου,
Γιώργο για σου είμαι η Ολυμπία, έβγαλα καινούργιο βιβλίο και θέλω να γράψεις στα Παναιγύπτια.
Τέτοια εποχή  βρήκες Ολυμπία που είναι όλα γκρίζα.
Ο πολιτισμός θα μας βγάλει από την κρίση, ο καθένας με την δουλειά του, ο καθένας με αυτό που ξέρει. 
Οικονομική κρίση έχουμε, πολιτιστική κρίση δεν έχουμε.
Αν αυτά δεν είναι λόγια ποιητή τότε ποια είναι. 

    Οι κριτικοί τοποθετούν την Ολυμπία Καράγιωργα μεταξύ  ρομαντικής ποίησης και λυρικής, εγώ θα την  τοποθετούσα μεταξύ ρομαντισμού και Χαϊ-κού αυτό το ιαπωνικό είδος ποίησης που με λίγες λέξεις με νοηματική πυκνότητα προσπαθεί να εκφράσει την ουσία της στιγμής στο μυαλό και όχι στην εικόνα. Εγκεφαλική ποίηση.
Μου θυμίζει φιλοσοφία του Κομφούκιου.
    Η Ελληνική λογοτεχνία στην Αίγυπτο έχει μερικά χαρακτηριστικά που την  κάνουν μοναδική και αξίζει να τη  δούμε με την πρέπουσα προσοχή και ως προς την ποιότητα και ως προς την ποσότητα.  Ο Ιωάννης Χατζηφώτης στην έκδοση του το 99 Ανθολογία νεοελλήνων Αιγυπτιωτών ποιητών αριθμεί μόνο Αλεξανδρινούς, 70 ποιητές.
Οι πατριάρχες της Αιγυπτιώτικης λογοτεχνίας είναι ο Κ. Καβάφης και ο Στρατής Τσίρκας μετά ακολούθησαν και άλλοι πολλοί που σε αναλογία με τον πληθυσμό ήταν μεγάλος ο αριθμός. 
    Και οι δύο λογοτέχνες είχαν άριστες σχέσεις με την μητρόπολη της Αθήνας, παρακολουθούσαν τα δρώμενα και είχαν πολλούς αναγνώστες. Αλληλογραφούσαν με φίλους και μάθαιναν τα λογοτεχνικά νέα της πατρίδας και τους ενημέρωναν για την πορεία των έργων τους. Οι επιστολές που έχουν διασωθεί είναι ακόμα και σήμερα υπό μελέτη, μετά από τόσα χρόνια ακόμα αναλύονται και βγαίνουν πολύτιμα συμπεράσματα.  Οι λόγιοι της Ελλάδας έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση στους συναδέλφους τους στην Αίγυπτο που παρήγαγαν σπουδαίο έργο και δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από την Ελλάδα, είχαν όλα τα χαρακτηριστικά της φυλής μας ακόμα και την διχόνοια. Ούτε ο Καβάφης αλλά ούτε και ο Τσίρκας είχαν εύκολη αποδοχή από τους Έλληνες κριτικούς στην Αίγυπτο. Ο Τσίρκας είχε πάρει βραβείο στην Αθήνα και στην Αίγυπτο δύο χρόνια μετά λογομαχούσαν μέσω του τύπου. Μπορεί τώρα να διδάσκονται στα πιο απομακρυσμένα Πανεπιστήμια του κόσμου αλλά τότε δυσκολεύτηκαν πολύ.
    Γενικά ο δρόμος της λογοτεχνίας είναι μοναχικός και δύσκολος.    Ζώντας σε μια πολιτισμική χώρα, γνώστες ξένης γλώσσας και με τις προσωπικές τους επαφές, βοηθήθηκαν στην διεθνή τους αναγνώρισης, παρακολουθούσαν πιο εύκολα τα διεθνή γεγονότα και τα ρεύματα της εποχής. Ο Φόρστερ, ο Ντάρελ, ο Χάαγκ και ο Σεφέρης βοήθησαν τον ποιητικό λόγο του Καβάφη να μαθευτεί στην Ευρώπη. Από την άλλη οι επαφές του Τσίρκα στο Β. Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων για την υπεράσπιση της κουλτούρας ενάντια στο φασισμό, με τον Αραγκόν,  Μπρέχτ,  Π.Νερούντα, η Πασιονάρα και άλλους πολλούς, τον έκανε παγκοσμίως γνωστό.
    Ο Ρομαντισμός που ακολούθησαν πολλοί  καλλιτέχνες ήταν ένα διεθνές κίνημα σε όλες τις μορφές της τέχνης,  με στάση ζωής ενάντια στην εμπορευματοποίηση του καπιταλισμού, ένα λιμάνι στις ανθρώπινες αξίες που είχαν αρχίσει να φθείρονται, νοσταλγεί το παλιό, το όμορφο, το εξωτικό αλλά όχι το κλασικό. Αμφισβητεί τις αξίες του παρελθόντος και βάζει καινούργιες, θέλει την ελευθερία της δημιουργίας, αλλάζει τους παλιούς κανόνες έκφρασης και αναδεικνύει το συναίσθημα και την φαντασία. Η μελαγχολία, η απαισιοδοξία και η νοσταλγική διάθεση είναι τα  χαρακτηριστικά Ρομαντισμού. 
    Η Ολυμπία είναι ρομαντική γιατί έχει στάση ζωής, θέλει να φέρει το χαμόγελο στους συνανθρώπους της με την ποίηση, γράφει στο πρώτο πρόσωπο του ενικού για την εμπειρία της στην ζωή με την φύση , την επαφή της με τον θεό, έχει επιβλητικά σκηνικά, ταξιδεύει και ψάχνει άλλους κόσμους, τριγυρνάει στις θάλασσες και τους ουρανούς, μαζεύει βότσαλα και αστέρια.
    Δεν είναι δική μου πρωτοβουλία αυτό το κείμενο, μου το ζήτησε και εγώ φοβήθηκα, δεν είναι μια κριτική ενός βιβλίου, να πάρεις ένα αντιπροσωπευτικό της ποίημα και να γράψεις τι ωραίο που είναι. Είναι το σύνολο της ποίησης της, έργο ζωής, άλλωστε έχουν γράψει εγκωμιαστικά λόγια επαγγελματίες, εγώ για το σύνολο της ποίησης της τι να γράψω, τι ανάγκη έχει τα λόγια μου.

    Ολυμπία έχεις μπει στα λεξικά, έχεις ταξιδέψει, έχεις διδάξει,  έχεις τόσες ποιητικές συλλογές, έχεις τις καλύτερες λογοτεχνικές γνωριμίες, έχεις βραβευτεί από την Ακαδημία από μένα τι θέλεις;  εγώ είμαι ένας αιρετικός, δεν είμαι για καλά λόγια. 
 Και ποιος σου ζήτησε καλά λόγια, ήταν η απάντηση της, πιστεύω στην δύναμη του λόγου σου, εσύ με καταλαβαίνεις.

    Έχει δίκιο σε  αυτό οι ποιητές είναι δύσκολοι άνθρωποι, αν δεν τους ζήσεις και συναναστραφείς μαζί τους, δεν τους καταλαβαίνεις. Δεν μπορείς εύκολα να αντιληφθείς τι τους εμπνέει και τι τους θίγει.
    Η Ολυμπία Καράγιωργα είναι μια λογοτέχνης της παροικίας και όποια επιτυχία κάνει, θέλει να την μοιραστεί με τους Αιγυπτιώτες , ζει και   γράφει στην Λέρο, ήρθε εδώ στο φιλόξενο χώρο, να μοιραστεί την χαρά της μαζί μας. Έχει έντονο το δέσιμο με τους Αιγυπτιώτες. 

    Έχει όλες τις προϋποθέσεις για διεθνή αναγνώριση, έχει την δική της γραφή, δεν μιμείται, άμα την διαβάσεις μια φορά, αμέσως την αναγνωρίζεις,  Η δύναμη της είναι στα λιγόλογα ποιήματα, εκείνα που δεν σε αφήνουν να γυρίσεις σελίδα, μένεις εκεί και αναλύεις, ψάχνεις, αναρωτιέσαι, φαντάζεσαι και μετά θαυμάζεις πώς με τόσες λίγες λέξεις λέει τόσα πολλά.  Προσπαθείς να προσθέσεις μία λέξη στα μικρά της ποιήματα και δεν χωράει, δύο αράδες είναι γραμμένες και γέμισε η σελίδα, έχει αρχή και τέλος.

    Και μέσα στην οικονομική κρίση που περνάμε, αποφασίζει όλο αυτό το χρυσάφι της ζωής της να το μαζέψει σε ένα τόμο και να το βγάλει στο φως.

Στο φως το χρυσάφι.
Πετυχημένος τίτλος, και σωστή και τολμηρή ενέργεια να μαζέψει όλο της τον κόπο και τον πόνο σε μία έκδοση. Σε όλη της την ζωή τολμούσε . Μου αρέσει που στα ποιήματα της σε ενημερώνει θέση και ώρα για να μπορέσει και ο αναγνώστης να εγκλιματιστεί. Δεν γράφει ποίηση με συνδυασμό εύηχων λέξεων, κάνει φιλοσοφικές αναζητήσεις και υπαρξιακά ερωτήματα. Υμνεί το φως και το σκοτάδι, τον έρωτα και τον χωρισμό, το μικρό και το μεγάλο, την ζωή και τον θάνατο, με τον ίδιο τρόπο, νωχελικά, μελαγχολικά με μια δύναμη σκέψης Νόμιζα ότι η διαδρομή Χάλκη - Μυτιλήνη  της είχε κλέψει το μυαλό αλλά ήρθε η Λέρος και την απήγαγε.

Γιώργος Σφακιανάκης Οκτώβριος 2013   

Ο Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ και τα ΜΑΡΜΑΡΑ του ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

    Όλοι γνωρίζουμε τους αγώνες που έδωσε η αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη ενάντια στην δικτατορία, από το Παρίσι ως το Μόντρεαλ έδινε συναυλίες για να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια γνώμη. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας έβαλε σκοπό της ζωής της την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο .  Είναι η γυναίκα που μας έμαθε να μην τα λέμε Ελγίνεια αλλά Μάρμαρα του Παρθενώνα. Λίγοι ξέρουν ότι πολύ πριν την Μελίνα, ο Καβάφης είχε θέση δημόσια θέμα στους Άγγλους την επιστροφή των γλυπτών στην Ελλάδα, όπως και την απελευθέρωση της Κύπρου.
    Ο Βάρναλης συμβούλευε , κάθε γνώμη ενός δημιουργού πρέπει να τοποθετείτε μέσα στο πνεύμα της εποχής του, έπειτα μέσα στο πνεύμα της δικής του τέχνης ,και τέλος στην αισθητική του εξέλιξη. Ποιο ήταν όμως το πνεύμα της εποχής;
Η Αίγυπτος ήταν ένα βρετανικό προτεκτοράτο, λογοκρισία, αστυνομοκρατία, οι μυστικές υπηρεσίες κυβερνούσανε, δεν έδιναν ούτε άδεια έκδοσης εφημερίδας αν δεν πρόσκειται φιλικά προς τα αγγλικά συμφέροντα.
    Το παροικιακό κεφάλαιο εκτελεί χρέη πολύτιμου υπηρέτη, ασχολείται στην αρχή με τις θαλάσσιες μεταφορές και αργότερα με το βαμβάκι, καμία ελπίδα για ανεξάρτητη ελληνική οικονομική πολιτική στην Αίγυπτο. Οι Άγγλοι κρατούν για τον εαυτό τους το εμπόριο και δεν βλέπουν την ελληνική παροικία με καλό μάτι. Στις 15 Μαρτίου 1891 δημοσιεύεται « Η Ελληνοαιγυπτιακή Σύμβαση» που απαγορεύει την εισαγωγή ελληνικών καπνών στην Αίγυπτο. Δριμύτατες επικρίσεις για τον Τρικούπη και τους Άγγλους. Με υπόδειξη των Άγγλων ετοιμάζεται νομοσχέδιο εις βάρος του ελληνισμού για περιορισμό της ελληνικής ιθαγένειας και της ετεροδικίας, νέοι αστυνομικοί κανονισμοί για τα νυχτερινά κέντρα και νέους φόρους ειδικότητας.
    Ο Κ.Π.Καβάφης είχε να γράψει ποίηση πέντε χρόνια, πενθούσε και τον πρόσφατο θάνατο του αδελφού του Πέτρου Ιωάννη. Τι είναι αυτό που τον βγάζει από το πένθος και την απραξία και πιάνει την πέννα. Εμφανίζεται στο μεγαλύτερο λογοτεχνικό περιοδικό της Αγγλίας Nineteenth Century ένα κείμενο περί αστεϊσμού για την επιστροφή των μνημείων στην Ελλάδα από τον Νώουλς διευθυντή του ( έχουν προηγηθεί και κάποιες ύβρεις από την βασίλισσα του Βελγίου σε βάρος του ελληνικού λαού ) και ο Καβάφης του απαντάει γεμάτος αγανάκτηση, τον αποκαλεί υβριστή, ελαφρόμυαλο και μικρόψυχο. Υπερασπίζεται τις ελληνικές κυβερνήσεις και τελειώνει, δικά μας είναι ότι θέλουμε τα κάνουμε. Ο Φόρστερ λόγιος της εποχής προσυπογράφει το κείμενο του Καβάφη με επιστολή του στο περιοδικό και τους θέτει εμπρός στο δίλημμα του πολιτισμού τους. Ο Φρειδερίκος Χάρισον έγραψε Απόδοτε τα Ελγίνεια Μάρμαρα. Ο Κ.Π.Καβάφης δεν τους απαντάει με ποίηση όπως έκανε στην περίπτωση του Ντινσουάι ( μαρτυρικό χωριό που εκτελέστηκαν αθώοι φελάχοι ) αλλά με μαχόμενη δημοσιογραφία. Στις 27 Μαρτίου 1891 παρότι ήταν δημόσιος υπάλληλος με Άγγλους προϊσταμένους γράφει την πρώτη επιστολή.
    Εν τη εξάψει του ο κ. Νώουλς τι δεν λέγει! Εκθειάζει την κλοπή του Έλγιν και η ευγνωμοσύνη του είναι ευλάβεια και φροντίδα προς τα αρχαία μνημεία Δεν αναγράφω περισσοτέρας εκ των παρατηρήσεων του κ. Νώουλς. Είναι της αυτής ποιότητας και αι επίλοιποι . Ο ανήρ εις άλλας περιστάσεις απέδειξεν ότι δεν αμοιρεί παιδείας, ορθής κρίσεως, και άλλων φιλολογικών προσόντων. Εκθειάζει το βανδαλισμό του Έλγιν, και η ευγνωμοσύνη του είναι τόσο μεγάλη που πρόθυμα θα έδινε στον Έλγιν μια θέση ανάμεσα στους ευεργέτες της ανθρωπότητας. Μυκτηρίζει το Βύρωνα και σχετίζει την κλοπή των μαρμάρων με τα ένδοξα τρόπαια του Νέλσον.
    Δύο μακροσκελείς επιστολές έστειλε ο Καβάφης στο περιοδικό με το ίδιο χαρακτηριστικό ειρωνικό του ύφος. Η μόνιμη δικαιολογία των Άγγλων ότι κινδυνεύουν τα μάρμαρα τότε από το μεσανατολικό, ο Καβάφης τους απαντούσε, λύστε το πρόβλημα που εσείς δημιουργήσατε για να μην κινδυνεύουν ούτε τα μάρμαρα ούτε και οι άνθρωποι. Αγαπούσε την Αγγλική κουλτούρα αλλά ήταν αντίθετος με τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια, έχοντας γνώση της ιστορίας και της πολιτικής, στοχάστηκε πολύ πάνω από τις τύχες του ελληνισμού και προσπάθησε με τα ιστορικά σύμβολα και πρόσωπα να καυτηριάσει και να δείξει τον δρόμο για την επιβίωση του ελληνικού στοιχείου , προειδοποιούσε για τα μελλούμενα . Ουδένα αγώνα εθεώρει περιττόν δια την εξυπηρέτησιν του ελληνισμού [Γ.Λεχωνίτης] Η αλληλογραφία με τον Άγγλο συγγραφέα Ε.Μ.Φόρστερ αναδεικνύει πόσο συμφωνούσαν και οι δύο για τον καταστρεπτικό αγγλικό ιμπεριαλισμό.

    Δεν δανείζεται τους ήρωες του από την εξέγερση του 21 στην Ελλάδα που είναι χρονικά πιο κοντά σε αυτόν και είναι γεμάτη από ηρωικές μορφές που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν κάθε ποιητή.

    Οι μύθοι των ποιημάτων του και τα πρόσωπα υπαρκτά ή φανταστικά είναι από την ελληνιστική και ελληνορωμαϊκή εποχή με επίκεντρο την Αλεξάνδρεια και δεν ήταν τυχαίοι, έβλεπε ταύτιση ρωμαϊκού και αγγλικού ιμπεριαλισμού, χρονικός συνταυτισμός. Το περίφημο PAX ROMANNA ήγουν PAX BRITANNICA τα λέει όλα. Αντιλαμβανόταν την χρησιμότητα τον αγγλικών αποικιών προς όφελος του εμπορίου και των αγγλικών μονοπωλίων αλλά αρνιότανε να δεχθεί την αρπαγή των αρχαίων για τον στολισμό του βρετανικού μουσείου με ξένα αγγεία που δεν δένουν ούτε με την ιστορία τους ούτε με τον πολιτισμό τους και κυρίως χωρίς την σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη τους, του ελληνικού λαού. 

Γιώργος Σφακιανάκης. Μάρτης 2013